ဒုကၡေပးတဲ့အံဆုံး

Image from http://wwwdelivery.superstock.com


အံတုိေနျပီေနာ္..ဆုိတာကေတာ့ ဒီအေၾကာင္းသိေနတာၾကာျပီ..လာမရႊီးနဲ႔..လုိ႔ဆုိခ်င္တာပါ။ အံဆုံးေပါက္ျပီေဟ့..လူၾကီးျဖစ္ျပီ..လုိ႔တခ်ဳိ႕ေတြေျပာတာၾကားဖူးၾကမယ္ထင္ပါတယ္။ အံဆုံးေပါက္လုိ႔..ဆုိျပီးပါးေတြေရာင္ျပီးငုိေနရတဲ့သူေတြ၊ ပါးစပ္မဟႏုိင္လုိ႔ အစားမစားရတဲ့သူေတြလည္းအမ်ားၾကီးေတြ႕ေနရပါတယ္။ ဒီေန႔ေတာ့ ပုိးနဲ႔လူသားပုိ႔စ္မွာ ေမးထားတဲ့ ကုိThawna ရဲ႕ေမးခြန္းကုိေျဖရင္း
အံဆုံးအေၾကာင္းဗဟုသုတေ၀မွ်လုိက္ရပါတယ္။

အံဆုံးဆုိတဲ့အတုိင္း၊ သြားအားလုံးရဲ႕ေနာက္ဆုံးမွာရွိျပီး၊ ဘ၀မွာေနာက္ဆုံးမွေပါက္လုိ႔ last molar ..တတိယေျမာက္အံသြားမုိ႔လုိ႔ third molar ပညာေတြျပည့္စုံတဲ့အရြယ္ (အထက္တန္းပညာနဲ႔ဘဲြ႕တစ္ခုရခ်ိန္) အသက္ ၁၇ - ၂၅ ႏွွစ္အတြင္းမွာ ေပါက္လုိ႔ wisdom toothလုိ႔ေခၚပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ညီေတြညီမေတြအံဆုံးေပါက္လုိ႔သူမ်ားေမးရင္ wisdom tooth ေပါက္လုိ႔ လုိ႔ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ လူရွိန္တာေပါ့..လက္ေတြ႕မွာေတာ့ အဲဒီအသက္အရြယ္ထက္ေနာက္က်ျပီးေပါက္တာေတြလည္းေတြ႕ေနရျပီျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္၀င္စားဖုိ႔ေကာင္းတာက Anthropologists ေတြရဲ႕အဆုိအရ၊ ေရွးေခတ္ကလူေတြဟာ၊ သိၾကတဲ့အတုိင္း အစာၾကမ္းေတြအစိမ္းေတြ အမာေတြစားခဲ့ၾကရပါတယ္။ မီးကုိေတြ႕ရွိလာေတာ့မွ ခ်က္ျပဳတ္စားတတ္တဲ့အဆင့္အထိတုိးတက္လာလုိက္တာ၊ အခုေခတ္က်ေတာ့ မာတာၾကမ္းတာေတြသိပ္မစားၾကေတာ့ဘူးေလ။ အစားဆုိေပ်ာ့မွ၊ ၀ါးလုိ႔လြယ္မွ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရွးေခတ္ကလူေတြဟာအစာၾကမ္းေတြစားခဲ့ၾကလုိ႔ ၀ါးရဖန္မ်ားျပီး သြားအခ်င္းခ်င္း အေပၚေအာက္ေဘးတုိက္ပြတ္တုိက္မွဳမ်ားတာေၾကာင့္ attrition လုိ႔ေခၚတဲ့ေၾကြလႊာျပဳန္းျပီး drifting လုိ႔ေခၚတဲ့သြားေတြေနရာေရြ႕ကုန္လုိ႔ အံဆုံးေပါက္တဲ့အခ်ိန္က်ေတာ့ အံဆုံးထြက္လာဖုိ႔ ေနရာ (space) အလုံအေလာက္ရတဲ့အတြက္ ျပႆနာမရွိခဲ့ပါဘူးတဲ့။ ယဥ္ေက်းမွဳတုိးတက္လာတာနဲ႔အတူအစာေပ်ာ့ေတြစားျပီးသိပ္မ၀ါးရေတာ့တဲ့အတြက္ သြားေနရာေရြ႕တာေတြသိပ္မျဖစ္ေတာ့တာနဲ႔အတူ၊ ေမးရုိးကလည္း အရြယ္ေသးလာျပီး၊ အံဆုံးေပါက္ဖုိ႔ေနရာမရတဲ့သူေတြမ်ားလာပါျပီ။


Image from American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons

ေနရာမရေတာ့ဘာျဖစ္လဲဆုိေတာ့၊ ကုိေရႊအံဆုံးကေစာင္းျပီးေပါက္ေတာ္မူပါတယ္။ ပုံမွာေတြ႕တဲ့အတုိင္းေရွ႕ဖက္ကုိေစာင္းေပါက္တဲ့အတြက္ ျပႆနာအမ်ဳိးမ်ဳိးေပးပါတယ္။ Last molar impaction လုိ႔ေခၚပါတယ္။
(၁) တေစာင္းေပါက္ျပီးေရွ႕ဆက္မထြက္ႏုိင္တာေၾကာင့္ အစာေတြက အံဆုံးနဲ႔ဒုတိယအံသြားၾကားမွာခံျပီး ခံတြင္းထဲက ပုံမွန္ပုိးမႊားေတြ (normal flora) ပြားမ်ား၊ အဆိပ္ေတြထုတ္ၾကလုိ႔သြားဖုံးေရာင္ပါတယ္။ ပါးစပ္ရဲ႕ေနာက္ဆုံးမွာေရာင္လာရင္ အရမ္းနာပါတယ္။ ပါးစပ္ဖြင့္ပိတ္လုပ္တာနဲ႔ကုိ တအားနာပါတယ္။ ေရာင္တာက ေမးရုိးၾကြက္သားေတြအထိေရာက္သြားရင္ ပါးစပ္ဟလုိ႔မရေတာ့ပါဘူး။ ျဖစ္ဖူးတဲ့သူေတြသိၾကမွာပါ။ အထူးသျဖင့္ ေအာက္အံဆုံးပါ။ ပုိဆုိးလာရင္ လူပါး၀လာပါတယ္။ ပါးပါေရာင္လာတာကုိေျပာတာပါ။
မကုဘဲထားရင္အသက္အႏၱရာယ္ေပးႏိုင္တဲ့အထိဆုိး၀ါးသြားႏုိင္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္လက္လွမ္းမမီတဲ့ေနရာမွာေရာက္ေနရင္ အေရးေပၚလုပ္သင့္တာက၊ ပဋိဇီ၀ပုိးသတ္ေဆးေသာက္တာ၊ ဆားေရပူေႏြးေႏြးနဲ႔ တေနကုန္ပလုတ္က်င္းေပးငုံေပးတာလုပ္ရပါတယ္။ ႏုိင္ငံျခားသြားတဲ့သူေတြကေတာ့ေဆးေတြ၀ယ္ေဆာင္သြားေလ့ရွိလုိ႔ ပုိးသတ္ေဆးအေၾကာင္းေျပာရတာပါ။ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္မပါဘဲ ပုိးသတ္ေဆးေတြေသာက္တာကုိ သိပ္ေတာ့ အားမေပးပါဘူး။ ျပႆနာေတြရွိႏုိင္လုိ႔ပါ။ အေရးေပၚဆုိရင္ေတာ့လည္းမတတ္ႏုိင္ဘူးေပါ့။
ဒီေနရာမွာ အေရးၾကီးတာက ပါးေပၚကေနအေရာင္က်ေအာင္ဆုိျပီး မန္းေဆးေတြလူးတာ၊ ေဆးဖေယာင္းခ်က္ေတြကပ္တာ၊ က်ပ္ထုတ္ထုိးတာမလုပ္ဖုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေတြလုပ္ရင္ ျပည္ေတြက ပါးကုိေဖာက္ျပီးထြက္လာတတ္ပါတယ္။ အနာေတာ္ေတာ္နဲ႔မက်က္ေတာ့တာ၊ အမာရြတ္ၾကီးက်န္ခဲ့တာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဆားေရပူငုံလုိက္ေထြးလုိက္လုပ္ရင္ ျပည္ေတြပါးစပ္ထဲသြားဖုံးကတဆင့္ထြက္ေပါက္ရျပီး အျမန္သက္သာေစပါတယ္။ အဲလုိအခ်ိန္မွာမ်ားမ်ား၀ါးရေလ၊ အေပၚအံသြားနဲ႔ေရာင္ေနတဲ့ေအာက္သြားဖုံးနဲ႔ထိျပီးပုိေရာင္ပုိနာေလမုိ႔၊ မ၀ါးဘဲမ်ဳိခ်လုိ႔ရတဲ့ ဆန္ျပဳတ္စြပ္ျပဳတ္ေတြဘဲေသာက္သင့္ပါတယ္။

(၂)အံဆုံးနဲ႔ေရွ႕မွာရွိတဲ့ဒုတိယအံသြားၾကားလြတ္ေနတဲ့ေနရာမွာညပ္က်န္ခဲ့တဲ့အစာေတြေၾကာင့္ ဒုတိယအံသြားကုိပုိးစားေစပါတယ္။ ပုံမွာၾကည့္ပါ။ အေနာက္ကေနတြန္းေနတဲ့ဒဏ္နဲ႔အတူ ေရွ႕ကအံသြားပုိးစားေနတာေတြ႕ရမွာပါ။ အသုံးမတည့္တဲ့အေနအထားနဲ႔ေပါက္လာတဲ့အံဆုံးေၾကာင့္ အသုံးတည့္တဲ့ပုံမွန္သြားက ပုိးစား၊ ေစာေစာစီးစီးမသိလုိက္ေတာ့ ဒုတိယအံသြားပါ မျဖစ္မေနႏွဳတ္ရတဲ့အဆင့္ေရာက္ရပါတယ္။ ကုိThawna ေျပာတဲ့အခါင္းေပါက္ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ့္အထင္ အံႏွစ္ေခ်ာင္းၾကားကလြတ္ေနတဲ့ေနရာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအဆင့္မွာေစာင္းေနတဲ့အံဆုံးကုိအျမန္ဆုံးႏွဳတ္သင့္ပါတယ္။

(၃)တခ်ဳိ႕ေတြမွာ မေပါက္ႏုိင္ဘဲသြားဖုံးရုိးထဲမွာျမဳပ္ေနတဲ့အံဆုံးပတ္လည္မွာ cyst လုိ႔ေခၚတဲ့အရည္အိတ္ျဖစ္ျပီး တျဖည္းျဖည္းၾကီးလာလုိ႔ေမးရုိးကုိဖ်က္ဆီးတတ္ပါတယ္။ ရွားေတာ့ရွားပါတယ္။

(၄)အံဆုံးေစာင္းတဲ့အေနအထားေပၚမူတည္ျပီး ႏွဳတ္တဲ့အခါ လြယ္တာရွိသလုိ ခက္ခက္ခဲခဲခြဲစိတ္ႏွဳတ္ရတာေတြရွိပါတယ္။ ငယ္တုန္း၊ အံဆုံးအျမစ္ေတြမရွည္ေသးခင္မွာႏွဳတ္ရင္ အေကာင္းဆုံးပါဘဲ။ အသက္ ၁၇ကေန ၂၀၀န္းက်င္မွာႏွဳတ္ရင္၊ ႏွဳတ္ရတာလည္းလြယ္တယ္၊ ေရွ႕အံသြားေကာင္းကုိလည္းပုိးစားတဲ့ေဘးကကင္းေ၀းႏုိင္ပါတယ္။ ဓာတ္မွန္စစ္ေဆးခ်က္အရႏွဳတ္ရခက္မယ္မခက္ဘူးကုိမွန္းဆႏုိင္လုိ႔၊ အထူးကုဆရာ၀န္နဲ႔မွ ႏွဳတ္သင့္တယ္လုိ႔ဆုံးျဖတ္ျပီး တဆင့္လႊဲျပီးသြားခုိင္းရင္ အထူးကုဆရာ၀န္ဆီသြားျဖစ္ေအာင္သြားသင့္ပါတယ္။ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ႏွဳတ္ခုိင္းေနရင္၊ အခက္အခဲအနာတရျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ႏွဳတ္ရင္းေရွ႕သြားကုိထိခုိက္မိတာ၊ ေသြးလႊတ္ေၾကာေပါက္ျပီးေသြးထြက္လြန္တဲ့အႏၱရာယ္၊ အာရုံေၾကာၾကီးနဲ႔အံဆုံးအျမစ္ကပ္ေနတာေၾကာင့္အာရုံေၾကာထိခုိက္မွဳအႏၱရာယ္ေတြရွိႏုိင္တာေၾကာင့္ အထူးကုသြားနဲ႔ေမးရုိးခဲြစိတ္ဆရာ
၀န္နဲ႔ႏွဳတ္သင့္ပါတယ္။
ဒီေလာက္ဆုိရင္ေတာ့ Wisdom tooth လုိ႔ေခၚတဲ့ အံဆုံးအေရးၾကီးတယ္ဆုိတာ ေတြ႕ျမင္ၾကျပီလုိ႔ထင္ပါတယ္။ အားလုံးက်န္းမာသုခ ျပဳံးအလွပုိင္ရွင္ျဖစ္ၾကပါေစ။