ႏွဳတ္ခဲ့သည္သာ..သြားမ်ားစြာ..

image from http://www.sevenmile.com/

ဟုိက္..ရွာလပတ္ရည္..
လုိ႔သာေရရြတ္လုိက္မိပါေတာ့တယ္။ ဟုတ္တယ္ေလ-နာရီၾကည့္ေတာ့မနက္ (၆)နာရီဘဲရွိေသးတယ္။ အိပ္ယာကႏုိးျပီးဗုိက္ဆာတာနဲ႔လမ္းထိပ္ကထမင္းေၾကာ္ေခါက္ဆဲြသုတ္ဆုိင္ေလးမွာ၊ ထမင္းေၾကာ္နဲ႔၀က္ဆီျပန္ေလးေလြးျပီး ေအးေဆးျပန္ လဘက္ရည္ေလးေသာက္ျပီးမွ အလုပ္စမယ္လုိ႔ စိတ္ကူးယဥ္ထားတာ..အခုေတာ့..
ေဆးခန္းေရွ႕ကထုိင္ခုံေလးေတြမွာ လူနာေတြ ၆-၇ ေယာက္ေလာက္ရွိမယ္။ အထုပ္အပုိးေတြနဲ႔ထုိင္ေစာင့္ေနၾကတာ..
သူတုိ႔လည္းကုိယ့္ကုိေတြ႕သြားျပီ..မျဖစ္ေခ်ဘူး၊ သြားေတာင္းပန္ဦးမွ။
အနားေရာက္တာနဲ႔- ဆရာေလး..ဆရာေလး ဘယ္ကုိသြားမလုိ႔လဲ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေစာင့္ေနတာၾကာျပီ..တဲ့။ (လူဖန္ေသးေသးနဲ႔ဆရာ
၀န္ေပါက္စကၽြန္ေတာ့္ကုိလူနာေတြနဲ႔အိမ္နီးခ်င္းေတြကဆရာေလးလုိ႔ေခၚေလ့ရွိပါတယ္)
........ရြာကပါ။ ေလွကမနက္ၾကီး (၂)နာရီထြက္ျပီး ဒီကုိ (၄) နာရီေရာက္တာ၊ ေရတက္အမွီ (၈)နာရီျပန္ထြက္မွာဆရာေရ..မီပါ့မလား..တဲ့။ ေၾသာ္..စပါးစုိက္ေပးတဲ့ေတာင္သူလယ္သမားေက်းဇူးရွင္ေတြ..သနားစရာပါလား။ တံတားေလးဘာေလးမွမထုိးေပးေတာ့လည္း ေရွးတုန္းကလုိဘဲ ေလွသဗၺာန္နဲ႔ခရီးသြားရဆဲပါဘဲ။ ဦးတုိ႔ေဒၚေဒၚတုိ႔ေရ..ဗုိက္ေလးျမန္ျမန္သြားျဖည့္ုလုိက္ပါရေစဦးေနာ္။ (၁၀)မိနစ္ေလာက္ဘဲ။ ေလွမီေအာင္လုပ္ေပးပါ့မယ္။ အစာမစားရင္အားမရွိဘဲအလုပ္လုပ္ႏုိင္မွာမဟုတ္လုိ႔ တဆိတ္ခြင့္ျပဳပါခင္ဗ်ာလုိ႔ ေတာင္းပန္ျပီး ျမန္ျမန္သြားစားျပီးအလုပ္စရပါေတာ့တယ္။

ႏွဳတ္သာႏွဳတ္လုိက္ပါဆရာေလးေရ..နာတာမခံႏုိင္လြန္းလုိ႔ပါ။ လယ္ထဲလည္းမဆင္းႏုိင္ေတာ့ အလုပ္ပ်က္တာၾကာျပီ..တဲ့။ ကုိက္ေနတဲ့သြားကုိျပရင္းအေဒၚၾကီးတစ္ေယာက္ကေျပာလုိက္တာပါ။ ေဒၚေဒၚေရ..ဒီသြားပုိးစားတာက အတြင္းဆုံးကအေၾကာထိေရာက္ေနျပီမုိ႔လုိ႔ နာလာကုိက္လာတာပါ။ ပုိး၀င္ျပီးေရာင္ေနတဲ့ သြားအူတုိင္က ေသြးေၾကာေလးေတြနာတာက်ဥ္တာကုိသိတဲ့အေၾကာေလးေတြကုိ ဖယ္ရွားျပီး၊ (endodontic treatment-အေၾကာသတ္ကုတယ္လုိ႔ျမန္မာလုိအလြယ္ေခၚပါတယ္) အူတုိင္ကုိျပန္ပိတ္၊ သြားျပန္ဖာျပီးကုလုိ႔ရပါေသးတယ္။ သြားကအခုိင္ၾကီးရယ္..ႏွေမ်ာစရာၾကီး။ ႏွဳတ္ျပီးရင္ျပန္စုိက္ရဦးမယ္။ ျပန္မစုိက္ရင္ ေဘးသြားေတြကယုိင္၊ မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္သြားက ရွည္ထြက္လာနဲ႔ ေနာက္ထပ္သြားေရာဂါေတြဆက္ရမယ္။ စုိက္ေတာ့လည္း ေငြကကုန္ျပန္ဦးမယ္။ စုိက္သြားကလည္းတစ္သက္လုံးမခံေတာ့ ျပန္ျပန္အသစ္လဲေပးရဦးမယ္ေဒၚေဒၚရဲ႕..စဥ္းစားပါဦးလုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ကေလရွည္ရွည္နဲ႔နားခ်ရျပန္ပါတယ္။ ဆရာေရ..သိတဲ့အတုိင္းလမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးက မလြယ္၊ ျမိဳ႕တက္ရတာ အလုပ္ေတြလည္းပစ္ထားရတာ ခဏခဏဆုိမလြယ္ဘူး။ ေနာက္ျပီးအေၾကာသတ္ကုတာက တစ္ခါတည္းနဲ႔မျပီးဘူးမဟုတ္လား။ ျပန္နာမွာလည္းေၾကာက္တယ္။ ႏွဳတ္သာႏွဳတ္ပါဆရာရယ္..တဲ့။ ကၽြန္ေတာ္လည္း ဆက္မေျပာသာေတာ့ပါဘူး။
image from katyendo.com/procedures.aspx
ဟုတ္လည္းဟုတ္ပါတယ္။ သြားပုိးစားေရာဂါက သြားအူတုိင္အထိေရာက္သြားရင္ ပထမသြားထဲကေသြးေၾကာေလးေတြေရာင္လာျပီး၊ အေရျပားတုိ႔၊ ၾကြက္သားတုိ႔လုိ အျပင္ကုိဖူးေရာင္လုိ႔လည္းမရတဲ့ အလုံပိတ္အေခါင္းဆုိေတာ့၊ pressure ထြက္ေပါက္မရွိျဖစ္ျပီး အရမ္းနာက်ဥ္ကုိက္ခဲရပါတယ္။ ပုိးေတြသိပ္မျပန္႔ခင္ဆုိရင္ေတာ့ ေရာင္ေနတဲ့တစ္ရွဴးေတြကို တစ္ေခါက္ထဲနဲ႔ကုန္စင္ေအာင္၊ ဖယ္ရွားသန္႔စင္ျပီး၊ စိတ္ခ်ရေအာင္ေစာင့္ၾကည့္ျပီး၊ ေနာက္တစ္ခါမွဖာေထးတာဆက္လုပ္ရပါတယ္။ သြားအျမစ္ထိပ္အထိ ပုိးမႊားေတြေရာက္ျပီးေရာင္လာတဲ့အခါမ်ဳိးမွာေတာ့၊ ပုိးေျပာင္အေရာင္ေပ်ာက္တဲ့အထိ အေခါက္ေခါက္အခါခါေဆးလဲေဆးထည့္လုပ္ျပီးမွ၊ ဖာေထးတဲ့အဆင့္ေရာက္ပါတယ္။ ခ်ိန္းတဲ့ရက္မွာမွန္မွန္ျပန္လာျပီး ေဆးထည့္တာမလုပ္ရင္ ပုိးမႊားေတြက ျပန္ပြားလာျပီး ျပန္နာျပန္ကုိက္လာတာပါဘဲ။

ဒီလုိဒီလုိအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ နယ္မွာတုန္းက တစ္ရက္ကုိပ်မ္းမွ်သြားေပါင္း ၂၀-၃၀ ေလာက္ႏွဳတ္ခဲ့ရပါတယ္။ စိတ္ထဲမွာေတာ့မေကာင္းလွပါဘူး။ ပုိေကာင္းတဲ့ကုသမွဳကုိလည္းသိေန၊ လုပ္လည္းလုပ္ေပးခ်င္ေပမယ့္ သူတုိ႔ရဲ႕ဘ၀ေပးအေျခအေနအရေလ။ တခါတေလေခၽြးဒီဒီးက်ေအာင္ အားနဲ႔ႏွဳတ္ခဲ့ရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ရက္ေတြဆုိ လက္အံေတာင္ေသတယ္။ ပုိးသာစားတာ၊ သြားကနဲ႔ေနလွဳပ္ေနတာမဟုတ္ဘူးေလ။ အထူးသျဖင့္အေပၚပထမအံသြားၾကီးေတြအႏွဳတ္ရဆုံး၊ ႏွဳတ္ရတာအားအကုန္ဆုံးပါဘဲ။ သြားကုိပလာယာနဲ႔ညွပ္၊ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းနဲ႔လာေအာင္ေခ်ာ့ျပီးဘယ္နဲနဲညာနဲႏွဲ႔ရပါတယ္။ ဘယ္ သုိ႔မဟုတ္ ညာဘက္ကုိနည္းနည္းအားမ်ားသြားရင္၊ (၃)ေခ်ာင္းရွိတဲ့အျမစ္ေတြထဲက တစ္ေခ်ာင္းေခ်ာင္း၊ တခါတေလ ႏွစ္ေခ်ာင္းက်ဳိးက်န္ခဲ့ေရာ..အဲဒီအခါမ်ဳိးမွာ က်ဳိးက်န္ရစ္တဲ့အျမစ္တစပုိင္းကုိ ျပန္တူးထုတ္ရတာအခက္ဆုံးပါဘဲ။ ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ အဲဒီပထမအံသြားၾကီးေတြက ပုိးအစားဆုံး၊ အႏွဳတ္ရဆုံးပါဘဲ။ ဟုတ္ပါတယ္..အသက္ (၆)ႏွစ္ကတည္းက၊ ငယ္သြားေတြအားလုံးရဲ႕ေနာက္ကေနအသစ္ေပါက္လာတဲ့ ပထမအံသြားၾကီးကုိ မိဘေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သတိမျပဳမိဘူး။ ငယ္သြားဘဲထင္ၾကျပီး၊ က်ဳိးမွာျပန္ေပါက္မွာဘဲဆုိျပီး သြားတုိက္ဖုိ႔ကုိ ဂရုမစုိက္ဘဲေနလာၾကတာ၊ အေစာဆုံးေပါက္တဲ့ၾကီးသြားက အေစာဆုံးပုိးစားရတာ မဆန္းပါဘူး။

သြားနဲ႔ခံတြင္းက်န္းမာေရးအဆင့္အတန္းက Socio-economic status - လူမွဳေရးစီးပြားေရးအဆင့္အတန္းနဲ႔လည္း အမ်ားၾကီးသက္ဆုိင္ပါတယ္။ ဧရာ၀တီတုိင္းကလူေတြဟာ အလုပ္အကုိင္လည္းေကာင္း၊ သြားက်န္းမာေရးအသိလည္းအေတာ္အသင့္ရွိၾကေတာ့၊ သြားဆုိတာႏွဳတ္ျပီးရင္ျပန္အစားထုိးစုိက္ရမယ္ဆုိတာသိၾကျပီး၊ ျပန္စုိက္ၾကတာမ်ားပါတယ္။ သြားႏွဳတ္ျပီးတာနဲ႔ ဘယ္ေတာ့သြားလာျပန္စုိက္ရမလဲဆုိတာ အျမဲေမးပါတယ္။ သြားျပန္အစားထုိးစုိက္တာက အကုန္အက်မ်ားလုိ႔ ျပည္သူ႕၀န္ထမ္းေတြ၊ အထူးသျဖင့္ပင္စင္စားအျငိမ္းစား၀န္ထမ္းေတြကေတာ့ ျပန္စုိက္ႏုိင္ဖုိ႔သိပ္မလြယ္ၾကရွာပါဘူး။ လစာ၊ ပင္စင္ကနည္းလြန္းတယ္ေလ။ ၁၉၉၈မွာကၽြန္ေတာ္အလုပ္စ၀င္ေတာ့ ျပန္တမ္း၀င္အရာရွိေတြရဲ႕လစာက ၁၅၇၅က်ပ္၊ လယ္စာရင္းငွားလုပ္တဲ့သူက တလကုိ ေသာင္းနဲ႔ခ်ီျပီးရပါတယ္။ ေနာက္ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လစာေတြ ၇၅၀၀ က်ပ္တုိးတဲ့အခ်ိန္မွာ၊ ေခ်ာင္းေလးေတြမွာ ဘဲေက်ာင္းတဲ့သူက တစ္လကုိ ၁၅၀၀၀က်ပ္ရပါတယ္။ တေန႔လုံးေက်ာင္းစရာမလုိပါဘူး။ တမနက္ဘဲတဲ့။ ၀န္ထမ္းဘ၀ကေတာ့ ဒီလုိဒီလုိလစာေကာင္းတာပါ။ လယ္သမားေတြဆုိလည္းစပါးထြက္ခ်ိန္ဆုိ ေဆးခန္းမွာ တန္းစီေနၾကတာပါဘဲ။ သြားျပန္စုိက္ဖုိ႔။ အဲဒီအခ်ိန္ေလာက္က စပါး (၁၀၀)ကုိေရႊတစ္က်ပ္သား၊ အံပုံတစ္ခုေခတ္ေလ။ ဒီလူနာေတြဟာကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ေက်းဇူးရွင္ေတြပါ။ သူတုိ႔ ကုိေဆးကုလုိ႔ျပန္ျပီးခ်ီးျမွင့္ၾကလုိ႔ရတဲ့ေငြေတြနဲ႔ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ စားခဲ့ေသာက္ခဲ့ လွဴခဲ့တန္းခဲ့ၾကတာပါ။

ျမဳိ႕မတက္ႏုိင္လုိ႔မကုႏုိင္ဘဲ က်ိတ္မွိတ္ျပီးေဆးျမီးတုိေလးနဲ႔ေနၾကရတဲ့သူေတြလည္းအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ အခမဲ့နယ္လွည့္ကုသမွဳအဖြဲ႕ေတြနဲ႔ ရြာေတြ၊ နယ္ေတြကုိေရာက္တဲ့အခါ၊ သြားတဲ့ ႏွစ္ရက္သုံးရက္အတြင္းကုိ လက္မလည္ေအာင္ကုသေပးခဲ့ရဖူးပါတယ္။ အခ်ိန္ပုိင္းေလးအတြင္းဆုိေတာ့ အေကာင္းဆုံးကုသမွဳမေပးႏုိင္တာေတြလည္းရွိေပမယ့္၊ လုံး၀မကုရတာနဲ႔စာေတာ့လည္း၊ အက်ဳိးရွိတယ္ဘဲေျပာရမွာေပါ့။ ျမန္မာျပည္ျပန္ရင္ နယ္ေတြကုိ အခမဲ့ေဆးကုတာေတြလုပ္ခ်င္ေသးတယ္။ အဲဒီခရီးေတြဆုိကၽြန္ေတာ္သိပ္ေပ်ာ္ပါတယ္။ ဟုတ္တယ္ေလ..သူတုိ႔ေတြအားလုံးပုိင္တဲ့ ေျမ၊သယံဇာတ၊ ေက်ာက္သံပတၱျမား၊ ေရနံ၊ ဓာတ္ေငြ႕အားလုံးကေနရလာတဲ့ေငြေတြနဲ႔ေက်ာင္းေတြေဆာက္၊ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကုိပညာသင္ေပး၊ ၀န္ထမ္းေတြကုိလစာေပးလုပ္ခဲ့တာမဟုတ္လား။ တကယ္ေတာ့ ၀န္ထမ္းေတြရဲ႕ေက်းဇူးရွင္ဟာျပည္သူျပည္သားေတြပါ။ သူတုိ႔ကေတာ့ သူတုိ႔လည္းတနည္းနည္းနဲ႔ရပုိင္ခြင့္ရွိတဲ့ဒီသယံဇာတေတြရင္းႏွီးျပီး ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကုိပ်ဳိးေထာင္ေမြးထုတ္ခဲ့တာ၊ သူတုိ႔အတြက္ေတာ့၊ လွ်ပ္စစ္မီးေလး၊ ရြာေဆးရုံေလးေတာင္ရွိုပုိင္ခြင့္၊ သုံးပုိင္ခြင့္မရွိၾကတာသတိထားမိပုံမေပၚပါဘူး။ ကုသေရးအဖဲြ႕ေတြလာတယ္ဆုိရင္ ေပ်ာ္ျပီး ေက်းဇူးေတြအထပ္ထပ္တင္ၾကရွာပါတယ္။ တကယ္တမ္းေက်းဇူးတင္ရမွာက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔မဟုတ္ပါလား။

ေငြခ်ဳိ႕တဲ့တဲ့အျငိမ္းစား၀န္ထမ္းေတြကုိလည္း သက္သာတဲ့ကုသမွဳေတြေပးခ်င္ပါတယ္။ ကုိယ့္ရဲ႕မိဘႏွစ္ပါးလုံးကလည္းတစ္လ ၄၅၀က်ပ္ေလာက္ဘဲ ပင္စင္ရၾကတဲ့အျငိမ္းစား၀န္ထမ္းေတြမုိ႔ ကုိယ္ခ်င္းစာပါတယ္။ ဘ၀တစ္သက္တာလုံးနီးပါးကုိ
လာဘ္မစားတဲ့ျပည္သူ႕၀န္ထမ္းအျဖစ္ျမဳပ္ႏွံအလုပ္လုပ္ေပးခဲ့ၾကရျပီး၊ အနားယူတဲ့အခ်ိန္၊ က်န္းမာေရးဆုိင္ရာလုိအပ္ခ်က္ေတြမ်ားလာတဲ့အရြယ္မွာ သူတုိ႔ရဲ႕ရပုိင္ခြင့္က ရာဂဏန္းမွ်ေသာပင္စင္ေငြေလးပါ။ ဒီလုိအျငိမ္းစားေတြအတြက္ အစီအစဥ္ေလးေတြ ျပန္ေရာက္လုိ႔ေဆးခန္းျပန္လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ လုပ္ေပးႏုိင္တာေလးေတြ စဥ္္းစားထားပါတယ္။

WHO က ၁၉၇၈တုန္းကခ်မွတ္လုိက္တဲ့ အားလုံးက်န္းမာသကၠရစ္၂၀၀၀မွာ ဆုိတဲ့ေဆာင္ပုဒ္အရ ၂၀၀၀ခုႏွစ္အေရာက္မွာ လူသားအားလုံးက်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳရရွိဖုိ႔ဆုိတဲ့ရည္မွန္းခ်က္ဟာ ၂၀၀၈ေရာက္တဲ့အထိလည္းမျပည့္ႏုိင္ေသးပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အခုလုပ္ႏုိင္တာက က်န္းမာေရးအသိပညာျဖန္႔ျဖဴးေရးပါဘဲ။ အသိရွိေတာ့ ေရာဂါေတြကာကြယ္ႏုိင္မယ္။ ကုသဖုိ႔ေငြေၾကးနဲ႔အေျခခံအေဆာက္အအုံခ်ဳိ႕တဲ့ေနေသးတဲ့အခ်ိန္မွာ ကာကြယ္ဖုိ႔အသိပညာေတြရွိေနၾကရင္ လူေတြအားလုံးက်န္းမာသုချပည့္၀ၾကမွာပါ။

သြားေတြမႏွဳတ္ရေအာင္ၾကိဳတင္ကာကြယ္ၾကပါစုိ႔။