PhD ေက်ာင္းသားေကာင္းတစ္ဦးျဖစ္ဖုိ႔...

Ph.D ေက်ာင္းသားျဖစ္ရတာ ေပ်ာ္စရာလည္းေကာင္း၊ စိတ္၀င္စားစရာလည္းေကာင္းပါတယ္။ ေလ့လာမွဳအသစ္ေတြ၊ ရွာေဖြမွဳအသစ္ေတြနဲ႔ အုိင္ဒီယာအသစ္ေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္လုပ္ေဆာင္ေနရလုိ႔ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ သုေတသနမွာစိတ္ပါေပ်ာ္၀င္သြားတဲ့သူတုိင္းအခုလုိခံစားၾကရမွာပါ။ စိတ္ေရာကုိယ္ပါ သုေတသနမွာႏွစ္ျပီး အလုပ္လုပ္ႏုိင္သူေတြအတြက္ Ph.D ေက်ာင္းသားျဖစ္ရတာဟာ ဘ၀မွာရွားပါးတဲ့အေတြ႕အၾကဳံေကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

တခ်ိဳ႕ေတြလည္း အဆင္မေျပမွဳအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ႕ၾကဳံရျပီး Ph.D မျပီးမခ်င္းစိတ္ညစ္စိတ္ဆင္းရဲခဲ့ၾကသူေတြ၊ တ၀က္တပ်က္နဲ႔လက္ေလွ်ာ့လုိက္ၾကသူေတြရွိၾကပါတယ္။ ကံတရားလည္းပါသလုိ မိမိကုိယ္တုိင္ရဲ႕ခံယူခ်က္၊ အလုပ္ န႔ဲ သင့္ေတာ္တဲ့ဘာသာရပ္-ပါေမာကၡဆရာေရြးခ်ယ္ႏုိင္မွဳ တုိ႔နဲ႔ အမ်ားၾကီးသက္ဆုိင္ပါတယ္။

Ph.D ေက်ာင္းသားေကာင္းတစ္ဦးျဖစ္ဖုိ႔...
၁။ ပထမဆုံးကုိယ့္ကုိလမ္းညႊန္သင္ျပမယ့္ဆရာေရြးခ်ယ္တဲ့ေနရာမွာ၊ ကုိယ္စိတ္ပါတဲ့ဘာသာရပ္မွာ၊ ေလးစားအားက်စရာေကာင္းေလာက္တဲ့ဆရာ-ပါေမာကၡျဖစ္ျပီး၊ သုေတသနေထာက္ပံ့မွဳ (grant) အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိရသူ၊ သုေတသနဆုိင္ရာအေျခခံပစၥည္းေတြစုံလင္သူကုိ ဦးစားေပးေရြးခ်ယ္သင့္ပါတယ္။ ဒါေတြက ကုိယ္သုေတသနတကယ္လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ အမ်ားၾကီး အက်ိဳးသက္ေရာက္ပါတယ္။ ဌာနက grant မရွိလုိ႔ ပစၥည္းမစုံလင္လုိ႔ ကုိယ္လုပ္ခ်င္တဲ့ သုေတသနမလုပ္ႏုိင္တဲ့ေက်ာင္းသားေတြအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။

၂။ ကုိယ့္ရဲ႕သုေတသနစီမံခ်က္ေပၚမွာ ကုိယ္တာ၀န္ယူမွဳရွိရပါမယ္။ ပါေမာကၡ-supervisor ကုိဘဲ အားကုိးေနတာမ်ိဳး၊ မွီခုိေနတာမ်ိဳးမျဖစ္သင့္ပါဘူး။ သုေတသနနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ materials-methods ေတြကုိ လုပ္တတ္ေအာင္ ကုိယ္တုိင္လည္းေလ့လာ၊ သိတဲ့သူကုိလည္းခ်ဥ္းကပ္ျပီး အကၽြမ္းတ၀င္ျဖစ္ေအာင္ ကုိယ္တုိင္လုပ္တတ္ေအာင္အားထုတ္ရပါတယ္။

၃။ အလုပ္ကုိၾကိဳးစားလုပ္ပါ။ ေက်ာင္းဖြင့္ရက္ေတြအျပင္ လုိအပ္လာရင္ စေနတနဂၤေႏြမွာပါ သုေတသနအလုပ္ကုိ လုပ္ႏုိင္ေနရင္ ပုိျပီး အလုပ္ျပီးျပီး ထိေရာက္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံျခားတုိင္းျပည္ေတြမွာက ျမန္မာျပည္မွာလုိ ေက်ာင္းသားေတြ-ေက်ာင္းတြင္း၀င္ခြင့္ကန္႔သတ္ထားတာမဟုတ္ဘဲ ေန႔ည အခ်ိန္မေရြး၀င္ထြက္ေနႏုိင္တာကုိ အခြင့္ေကာင္းအျဖစ္သုံးသင့္ပါတယ္။ အဲလိုျပင္ပခ်ိန္ေတြမွာ ၀င္လုပ္ႏုိင္ရင္ လူသူအေႏွာက္အယွက္နည္းတာမုိ႔ အလုပ္မွာအာရုံပုိစုိက္ႏုိင္ျပီး အလုပ္ပုိျပီးပါတယ္။

၄။ တဆက္တည္းမွာ၊ အခါအားေလ်ာ္စြာ အားလပ္ခ်ိန္၊ အလုပ္တာ၀န္ေတြက အနားယူခ်ိန္ေပးရပါမယ္။ ဆက္တုိက္ေမာင္းလြန္းရင္အင္ဂ်င္ပူသလုိ လုပ္ႏုိင္စြမ္းေတြက်မသြားေအာင္ ရံဖန္ရံခါ သုေတသနေတြကေန လြတ္ေျမာက္တဲ့ စိတ္ေပါ့ေပါ့ပါးပါး-အနားယူခ်ိန္၊ မိသားစုခ်ိန္ေတြေပး ရပါတယ္။

၅။ ကုိယ့္ဘာသာရပ္နဲ႔အနီးစပ္ဆုံး စာေတြ (literatures) ကုိ အျမဲဖတ္ေနရပါမယ္။ ႏုိင္ငံတကာက ပညာရွင္မ်ားအားလုံးတညီတညႊတ္တည္းလက္ခံထားတဲ့ စာအုပ္စာတမ္း၊ အကုိးအကားေတြစုံႏုိင္သမွ်စုံေအာင္ဖတ္ရွဳရပါတယ္။ Peer-reviewed journal လုိ႔ေခၚတဲ့ ႏုိင္ငံတကာက ပညာရွင္ေတြက အကဲျဖတ္သုံးသပ္ျပီးမွ ထုတ္ေ၀တဲ့ academic journals ေတြကုိဖတ္ျပီး ကုိယ့္သုေတသနနဲ႔ဆုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုိ အကုိးအကားအျဖစ္မွတ္သားထားရပါတယ္။ သုေတသနသမားဆုိတာ ကုိယ့္အလုပ္နဲ႔ သိပၸံနယ္ပယ္က ဗဟုသုတအခ်က္အလက္ေတြကုိ ပုိပုိျပည့္စုံေအာင္ျဖည့္ဆည္းေပးရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖတ္သင့္တဲ့စာေသခ်ာမဖတ္ခဲ့ရင္ ဘာေတြကသိျပီးသား အမ်ားလက္ခံျပီးသားျဖစ္တယ္ဆုိတာ မသိႏုိင္ပါဘူး။ ေနာက္အေရးၾကီးတာတခုက ၀ီကီပိဒိယလုိ Peer-reviewed မဟုတ္ဘဲ လူတုိင္းက ၀င္edit လုပ္လုိ႔ရတဲ့ ပညာရွင္အားလုံးတညီတညႊတ္တည္းလက္ခံထားျခင္းမရွိေသးတဲ့အခ်က္အလက္ေတြကုိဘဲ အလြယ္တကူ မယုံၾကည္ မကိုးကားဖုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ အဂၤလန္လုိႏုိင္ငံမ်ိဳးက undergraduate တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားေလးေတြေတာင္ ၀ီကီကုိ ကုိးကားခ်င္ၾကလုိ႔ တကၠသုိလ္က စည္းကမ္းနဲ႔တားျမစ္ခဲ့ရဖူးတာဖတ္ရပါတယ္။ ကုိယ့္နဲ႔သက္ဆုိင္တဲ့စာကုိ ဘယ္ဂ်ာနယ္ ဘယ္စာအုပ္မွာရွာရမယ္ဆုိတာ သိထားသင့္ပါတယ္။

၆။ သုေတသနစမ္းသပ္ခ်က္ေတြလုပ္တဲ့အခါ ဘယ္ေန႔ဘာလုပ္မယ္စသည္ျဖင့္ အစီအစဥ္ေသခ်ာက်က်နနဆဲြျပီး အခ်ိန္ဇယားအတုိင္းမပ်က္မကြက္လုပ္သင့္ပါတယ္။ ကုိယ္ဘာလုပ္ျပီးတယ္၊ ဘာလုပ္ရမယ္ဆုိတာကုိလည္း သုေတသနမွတ္တမ္းစာအုပ္မွာေသခ်ာမွတ္တမ္းတင္ထားရပါမယ္။ ဦးတည္ခ်က္ပန္းတုိင္သတ္မွတ္ထားရပါမယ္။

၇။ ကုိယ္တုိင္ဖန္တီးဆန္းသစ္တဲ့စိတ္ေမြးေပးရပါမယ္။ (Be creative) ဘာေၾကာင့္ဒီလုိရလာဒ္မ်ိဳးရတာျဖစ္ႏုိင္တယ္၊ ဘယ္လုိလုပ္ရင္ ပုိေကာင္းတဲ့ရလာဒ္ေတြရႏုိင္မယ္စသည္ျဖင့္ ကုိယ္တုိင္ေတြးေတာ ဥာဏ္ကြန္႔ျမဴးတဲ့အေလ့အက်င့္ လုပ္ေပးရပါတယ္။ Ph.D ဆုိတာ ကုိယ့္ပါေမာကၡ-supervisor ကခ်မွတ္ေပးလုိက္တဲ့ road map အျဖစ္မျမင္ဘဲ၊ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ ကုိယ့္အၾကံဥာဏ္-ဖန္တီးႏုိင္မွဳ-အလုပ္ေတြနဲ႔ ေလွ်ာက္လွမ္းရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ပါေမာကၡခုိင္းတာလုပ္တဲ့အဆင့္ေလာက္မွာ ရပ္မေနသင့္ပါဘူး။

၈။ အဆင့္အတန္းမီသုေတသနစာတမ္းေတြေရးႏုိင္ေအာင္ေလ့က်င့္ရပါမယ္။ သုေတသနဆုိတာ ရလာဒ္ေကာင္းေတြရတာနဲ႔တင္ျပီးသြားတာမဟုတ္ဘဲ ဒါေတြကုိ အမ်ားကသိေအာင္၊ အက်ိဳးျပဳႏုိင္ေအာင္၊ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာကလက္ခံအသိအမွတ္ျပဳတဲ့ဂ်ာနယ္ေတြမွာ တင္ျပျဖန္႔ေ၀ရတာပါ။ ဒီလုိေရးႏုိင္ဖုိ႔ စာဖတ္နာရပါမယ္။ အဂၤလိပ္စာအေျခခံလည္း ေကာင္းမြန္ေနရပါမယ္။

၉။ ကုိယ့္ပညာရပ္နဲ႔ဆုိင္တဲ့ Academic seminar/conferences ပညာရပ္ဆုိင္ရာေဆြးေႏြးပဲြေတြ၊ ညီလာခံေတြ အခြင့္သင့္တုိင္းတက္သင့္ပါတယ္။ နားေထာင္ရုံသက္သက္မဟုတ္ဘဲ ျပန္လွန္ေမးခြန္းထုတ္တာ၊ ျပန္လွန္ေျဖၾကားတာမ်ိဳး အေလ့အက်င့္လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ကုိယ့္သုေတသနေတြကုိလည္း အခြင့္ရတုိင္း ေဆြးေႏြးပဲြညီလာခံေတြမွာဖတ္ၾကားေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။ အေတြ႕အၾကဳံရွိတဲ့ သုေတသနသမားေတြဆီက အၾကံျပဳခ်က္၊ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ေ၀ဖန္ခ်က္ေတြ အဖုိးမျဖတ္ႏုိင္ေအာင္ရတတ္ပါတယ္။

၁၀။ ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ Ph.D ေက်ာင္းသားတေယာက္အေနနဲ႔ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္နဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ျပီးဆုံးေစဖုိ႔ ေအာက္ကအခ်က္ေတြထဲက အနည္းဆုံး အခ်က္၄ခ်က္နဲ႔ျပည့္စုံဖုိ႔လုိပါတယ္။
smart-ထက္ထက္ျမက္ျမက္-သြက္သြက္လက္လက္ရွိျခင္း
motivated-ေစ့ေဆာ္စိတ္ရွိျခင္း-လုပ္ခ်င္စိတ္သိခ်င္စိတ္ေလ့လာခ်င္စိတ္ရွိျခင္း
creative - တီထြင္ဖန္တီးခ်င္စိတ္ရွိျခင္း
hard-working - အလုပ္ၾကိဳးစားျခင္း
skilful - ကၽြမ္းက်င္ျခင္း
lucky - ကံေကာင္းျခင္း

ကံေကာင္းျခင္းဆုိတာက ကုိယ္ထိန္းခ်ဳပ္လုိ႔ရတဲ့အရာမဟုတ္လုိ႔ တျခားအခ်က္ေတြေပၚမွာ ပုိျပီးဂရုစုိက္ အားစုိက္မယ္ဆုိရင္ ေအာင္ျမင္တဲ့ Ph.D ေက်ာင္းသားေကာင္းတဦးျဖစ္လာႏုိင္မွာျဖစ္ပါေၾကာင္းဗဟုသုတ ေ၀မွ်လုိက္ပါတယ္။

Reference: Georgia Chenevix-Trench. What makes a good PhD student? NATURE|Vol 441|11 MAY 2006