သြားဖုံးကေသြးထြက္တာ အေရးၾကီးလား

သြားဖုံးကေသြးထြက္ေသြးယုိတဲ့ျပႆနာနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ေရးမယ္ေရးမယ္နဲ႔မေရးျဖစ္တာ၊ စီဘုံးကစာဖတ္သူမစႏၵီေခတ္ရဲ႕ေမးခြန္းကုိေျဖရင္း၊ ပုိ႔စ္အေနနဲ႔ေရးလုိက္ပါတယ္။

သြားနဲ႔ခံတြင္းျပႆနာေတြကုိ မၾကဳံဖူးသူေတြရွိေကာင္းရွိပါမယ္။ ဒါေပမယ့္အေတာ္ေလးရွားပါလိမ့္မယ္။ ေဆးပညာမွာဆုိထားတာကေတာ့၊ လူတုိင္းတစ္သက္မွာ အနည္းဆုံးတစ္ၾကိမ္မလြဲမေသြျဖစ္တဲ့ ေရာဂါႏွစ္မ်ဳိးရွိပါသတဲ့။ တစ္ခုက အေအးမိ (common cold) နဲ႔ ေနာက္တစ္ခုကသြားနဲ႔ခံတြင္းေရာဂါပါတဲ့။

သြားဖုံးကေနေသြးယုိေသြးထြက္တာကုိ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားၾကဳံဖူးၾကပါလိမ့္မယ္။ ဒါဟာ အေရးၾကီးတဲ့လကၡဏာျဖစ္တယ္ဆုိတာ သတိျပဳမိျပီး၊ အေရးတယူကုသမွဳခံယူတဲ့သူကေတာ့ နည္းပါလိမ့္မယ္။
သြားဖုံးကေသြးထြက္ႏုိင္တဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ အျဖစ္အမ်ားဆုံးအေၾကာင္းရင္းကေတာ့သြားဖုံးေရာင္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သြားေတြတျဖည္းျဖည္းယုိင္နဲ႔ျပီး၀ါးလုိ႔မရေတာ့လုိ႔ႏွဳတ္ပစ္ရေလ့ရွိတဲ့ ေရစီးကမ္းျပဳိေရာဂါလုိ႔ အရပ္ေခၚေခၚေလ့ရွိတဲ့ သြားျမစ္၀န္းေရာင္ေရာဂါ (periodontitis) အစမွာသြားဖုံးေရာင္ေရာဂါဆုိတာနဲ႔စပါတယ္။ သြားဖုံးေရာင္စေရာဂါျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ သြားနဲ႔သြားဖုံးကနာက်ဥ္မွဳမရွိတဲ့အတြက္ ကုိယ္တုိင္မသိႏုိင္ပါဘူး။ သြားတုိက္တဲ့အခ်ိန္၊ အမာစားတဲ့အခ်ိန္၊ ပန္းသီးကုိက္တဲ့အခ်ိန္စတာေတြမွာ၊ သြားဖုံးသားကုိ နည္းနည္းထိမိတာနဲ႔ ေသြးထြက္လာတယ္ဆုိရင္၊ ဒါဟာ သြားဖုံးေရာင္ေရာဂါစေနျပီလုိ႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ မွန္ထဲမွာေသခ်ာၾကည့္ရင္၊ သြားဖုံးအစပ္ေလးေတြက နီျမန္းေနတတ္ပါတယ္။

ပုိဆုိးတဲ့အဆင့္မွာ သြားဖုံးက ေဖာင္းျပီးပြေယာင္းေယာင္းျမင္ရတတ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီအဆင့္မွာ သတိျပဳမိသူနည္းျပီး၊ ေနာက္တဆင့္ကုိဆက္ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ ေနာက္တဆင့္ကေတာ့၊ သြားဖုံးသားက ေသြးထြက္ခ်င္မွထြက္ပါေတာ့မယ္္။ အမ်ားအားျဖင့္ ခုနကလုိ အလုိလုိမထြက္ဘဲ၊ ေဆးခန္းမွာ စစ္ေဆးတဲ့အခ်ိန္မွ၊ ေသြးထြက္တာမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ bleeding on probing လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာသြားဖုံးသားက ပုံမွန္လုိျမင္ရႏုိင္ပါတယ္။ ေဆးခန္းမွာမစစ္ေဆးၾကည့္ရင္မသိႏုိင္ပါဘူး။ အတြင္းထဲမွာေတာ့၊ သြားျမစ္ပတ္ေျမွးအထိ၊ ေရာဂါက ေရာက္ေနျပီျဖစ္ပါတယ္။ သြားခုိင္ခန္႔မွဳေလ်ာ့လာလုိ႔၊ အစာစားရင္သြားၾကားညပ္တာ၊ ခံတြင္းနံ႔မေကာင္းတာျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာကုသမွဳခံယူရင္ ပင္ကုိယ္အတုိင္းသြားျပန္ခုိင္လာႏုိင္ပါေသးတယ္။ ဒီထက္ပုိဆုိးလာရင္ေတာ့၊ သြားဖုံးရုိးအထိ ေရာဂါျပန္႔ျပီး အရုိးသားနိမ့္က်လာတဲ့အမွ်သြားပါနဲ႔လာပါတယ္။ အဲဒီအဆင့္ေရာက္ဖုိ႔ႏွစ္ေတြအမ်ားၾကီးၾကာေကာင္းၾကာႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရစီးကမ္းျပဳိေရာဂါကုိ အသက္ ၄၀ ေနာက္ပုိင္းမွာ ပုိျပီးေတြ႕ရတာျဖစ္ပါတယ္။
အရင္ကပုိ႔စ္ေတြမွာေရးထားသလုိဘဲ ဒီေရာဂါျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းရင္းက သြားမ်က္ႏွာျပင္မွာ ကပ္ေနျပီးေပါက္ပြားပြားမ်ားေနတတ္တဲ့ ဘက္တီးရီးယားအလႊာ bacterial plaque/biofilm ပါ။ သာမန္မ်က္စိနဲ႔မျမင္ႏုိင္ဘဲ ေဆးတမ်ဳိးဆုိးၾကည့္ရင္၊ သြားရဲ႕ဘယ္ေနရာေတြမွာဒီပုိးမႊားလႊာကပ္ေနတယ္ဆုိတာျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေတြမွာေတာ့ ဒီအဆင့္ထက္လြန္ျပီး သြားအရင္းမွာ ေက်ာက္ေတြတည္တဲ့အထိျဖစ္လာပါတယ္။ ပုိးမႊားလႊာကေန ထုံးဓာတ္နဲ႔ေပါင္းျပီးမာေက်ာသြားတာပါ။ ေက်ာက္တည္တဲ့အခါ ဒီေနရာတ
၀ုိက္မွာ ပုိးမႊားေတြပုိခုိေအာင္းႏုိင္ပြားမ်ားႏုိင္လုိ႔ သြားဖုံးေရာဂါပုိဆုိးလာပါတယ္။ ပုိးမႊားလႊာကုိ သြားတုိက္ရင္ဖယ္ရွားႏုိင္ေပမယ့္ သြားေက်ာက္တည္လာရင္ သြားတုိက္လည္းမေျပာင္ေတာ့ပါဘူး။ ေဆးခန္းမွာ ျပသဖုိ႔လုိလာပါတယ္။ ကုသမွဳအေနနဲ႔ အသံလြန္လွဳိင္းသြားေက်ာက္ျခစ္ကိရိယာ ultrasonic scaler နဲ႔ျခစ္ထုတ္ရပါတယ္။ သြားေပၚမွာျမင္ေနရတဲ့အပုိင္းအျပင္၊ မျမင္ရတဲ့သြားဖုံးေအာက္မွာပါ ေက်ာက္ေတြေအာင္းေနတတ္ပါတယ္။ ဒီလုိေနရာေတြမွာေတာ့ anaerobic bacteria လုိ႔ေခၚတဲ့ ေအာက္စီဂ်င္မၾကဳိက္တဲ့၊ သြားဖုံးကုိပုိျပီးဖ်က္ဆီးႏုိင္တဲ့ပုိးမႊားေတြက ခုိေအာင္းေနပါတယ္။ ခံတြင္းထဲမွာ ပုံစံမမွန္တဲ့စြပ္သြားေတြစုိက္ထားရရင္လည္း ပုိးမႊားပုိျပီးကပ္ႏုိင္လုိ႔ တေနရာထဲမွာသြားဖုံးေရာင္ေနႏုိင္ပါတယ္။
ဒါေတြအမ်ားၾကီးဖတ္ျပီးေတာ့ ေၾကာက္စရာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ သြားဖုံးေသြးထြက္တာဟာ (သြားေရာဂါေၾကာင့္ဆုိရင္) သတိေပးတဲ့လကၡဏာျဖစ္တယ္ဆုိတာ သေဘာေပါက္ျပီး ထိေရာက္တဲ့ကုသမွဳ၊ ကာကြယ္မွဳလုပ္မယ္ဆုိရင္ ပုဆိန္နဲ႔ေပါက္ရတဲ့အဆင့္အထိမေရာက္ႏုိင္ဘူးဆုိတာ၊ သိထားဖုိ႔ပါဘဲ။

သြားဖုံးေသြးထြက္ေသြးယုိတာကုိ၊ သြားဖုံးေရာဂါအျပင္၊ တျခားအေရးၾကီးတဲ့ ေရာဂါေတြမွာပါေတြ႕ရတတ္လုိ႔ ေပါ့ေပါ့ဆဆေတာ့မေတြးသင့္ပါဘူး။
၁။ Agranulocytosis ေသြးဆဲလ္ဖဲြ႔စည္းမွဳခ်ဳိ႕ယြင္းေရာဂါ-အဖ်ားတက္ျခင္း၊ အားနည္းျခင္းတုိ႔နဲ႔တဲြေတြ႕ရပါတယ္။
၂။ Aplastic anaemia ေသြးအားနည္းေရာဂါ-သြားဖုံးအျပင္၊ နားေခါင္းေသြးထြက္ျခင္း၊ အညိဳအမဲအကြက္မ်ားေပၚျခင္း၊ အားနည္းျခင္း၊ ႏွလုံးတုန္ျခင္း၊ ေမာပန္းအသက္ရွဴမ၀ျခင္း လကၡဏာမ်ားပူးတဲြေတြ႕ရပါတယ္။
၃။ Liver Cirrhosis အသည္းေျခာက္ေရာဂါ-ေရာဂါေနာက္ဆုံးအဆင့္က်မွ၊ ေရဖ်င္းစဲြျခင္း၊ နားေခါင္းေသြးနဲ႔ တျခားေနရာေတြပါေသြးယုိျခင္းစတာေတြနဲ႔တဲြေတြ႕ရပါတယ္
၄။ Ehlers-Danlos syndrome - အေရျပားေအာက္ေသြးထြက္တဲ့လကၡဏာျဖစ္တဲ့ အညိဳအမဲအကြက္ထြက္လြယ္ျခင္း၊ အေရျပားဆုိင္ရာလကၡဏာေတြပါျပတတ္တဲ့ေမြးရာပါေရာဂါတမ်ဳိး
၅။ Hemophilia ေသြးမတိတ္ေရာဂါ - သြားဖုံး၊ နာေခါင္းတုိ႔မွေသြးထြက္ျခင္းအျပင္၊ ဒဏ္ရာရပါက ေသြးမတိတ္ႏုိင္ျခင္း၊ အဆစ္အျမစ္မ်ားမွာေသြးထြက္လုိ႔ အဆစ္ေရာင္ျခင္း၊ လမ္းမေလွ်ာက္ႏုိင္ျခင္း စတာေတြနဲ႔ေတြ႕ရပါတယ္။
၆။ Hereditary hemorrhagic telangiectasia - ေမြးရာပါေသြးေရာဂါတမ်ဳိး-ႏွဳတ္ခမ္း၊ ပါး၊ လက္၊ ေျခေထာက္ စတာေတြမွာပါ ေသြးယုိတဲ့ အကြက္ေတြထြက္ႏုိင္ပါတယ္။
ရ။ Leukemia -ေသြးကင္ဆာေရာဂါ - သြားဖုံးမွေသြးအလုိလုိထြက္ျပီး သြားဖုံးသားေဖာင္းၾကြကာ၊ အျပာေရာင္သန္းေနတတ္ပါတယ္။ နွာေခါင္းေသြးထြက္တာနဲ႔အတူ၊ ရာသီေသြးအလြန္အကၽြံဆင္းတာ၊ အဖ်ားတက္၊ေမာပန္း၊ ရင္တုန္၊ အသက္ရွဴမ၀တာ၊ ေဘလုံးၾကီးတာ၊ အစားအေသာက္ပ်က္တာေတြနဲ႔တဲြေတြ႕ရပါတယ္။
၈။ Thrombocytopenia - ေသြးခဲေစတဲ့ပလိတ္လက္ဆဲလ္အားနည္းေရာဂါ-သြားဖုံးအျပင္ အေရျပားမွာပါ ေသြးထြက္လုိ႔ အညိဳအမဲကြက္ေတြ၊ အစက္အေျပာက္ေတြအနွံ႔အျပားထြက္ႏုိင္ပါတယ္။
၉။ Vitamin C deficiency (scurvy) - ဗီတာမင္စီဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း- ျမန္မာေတြစားေလ့ေသာက္ေလ့ရွိတဲ့အစားဓေလ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ခဲတဲ့ေရာဂါပါ။ သြားဖုံးဟာနီေနေရာင္ေနျပီး ေသြးအလုိလုိထြက္ပါတယ္။ အေရျပားအကြက္ေတြနဲ႔၊ အားနည္းတာ၊ မလွဳတ္မရွားခ်င္တာ၊ စိတ္ဂေယာက္ဂယက္ျဖစ္တာေတြပါတဲြေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
၁၀။ Vitamin K deficiency - ဗီတာမင္ေကခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း- သြားတုိက္ရင္ေသြးထြက္တာက ပထမဆုံးျပတဲ့ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းေသြးထြက္ျခင္း၊ ေသြး၀မ္းသြားျခင္းစတာေတြလည္းျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
၁၁။ ေဆးမ်ား-Warfarin- heparin စတဲ့ေသြးေၾကာထဲေသြးမခဲေအာင္စားရတဲ့ေဆးေတြ၊ aspirinနဲ႔တျခားအကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ေရရွည္ေသာက္သုံးေနရသူေတြမွာလည္းေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။